List otwarty

w sprawie planów przeniesienia Żywieckiego Oddziału Archiwum do Bielska Białej

Archiwum Państwowe w Katowicach, któremu podlega Oddział żywiecki buduje w Bielsku Białej nowy gmach archiwalny, do którego ma zamiar przenieść zasoby Oddziału Żywieckiego znajdującego się obecnie w budynku przy ulicy Świętokrzyskiej 50 a. Oznacza to likwidację tej placówki w Żywcu, która przez z górą 50 lat służyła naszemu miastu i obu powiatom (Sucha B. i Żywiec).

Archiwum Państwowe w Katowicach Oddział w Żywcu od 55 lat sprawuje nadzór nad wszystkimi materiałami archiwalnymi wytworzonymi na Żywiecczyźnie od czasów najdawniejszych do chwili obecnej. Instytucja ta została powołana w 1959 r. Utworzono wówczas Powiatowe Archiwum Państwowe z siedzibą w Żywcu, obejmujące swoją właściwością 2 powiaty - żywiecki i suski. Jego organizatorem i pierwszym kierownikiem była mgr Zofia Rączka.

W ciągu 55 lat istnienia archiwum żywieckie zgromadziło 354 zespoły archiwalne zawierające najcenniejsze dokumenty urzędów, instytucji, przedsiębiorstw, organizacji społecznych i politycznych oraz osób prywatnych. Tworzą one bogatą bazę źródłową do szerokich i wielostronnych badań nad historią regionu. Cały zasób aktowy liczy obecnie 81850 jednostek aktowych, co stanowi 854metry bieżące akt i zamyka się w granicach chronologicznych 1573-2010.

Archiwum Państwowe w Żywcu posiada w swoim zasobie m.in. "Akta miasta Żywca" z lat 1766-1950; "Rady Powiatowej w Żywcu" za lata 1896-1939; "Wydziału Powiatowego w Żywcu" z lat 1868-1945, "Dyrekcji Dóbr Żywieckich w Żywcu" z lat 1758-1945; "Arcyksiążęcego Browaru w Żywcu" za lata 1881-1945, "Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego. Oddział Babiogórski w Żywcu" z lat 1905-1950; "Związku Strzeleckiego Zarząd i Komenda Powiatu Żywiec" za lata 1925-1937, dokumentację C.K. Rady Szkolnej Okręgowej w Żywcu i Inspektoratu Szkolnego w Żywcu za lata 1907-1950 zawierającą historie wszystkich szkół powiatu żywieckiego od chwili ich powołania, a także akta cechów rzemieślniczych miasta Żywca i nieistniejących już zakładów przemysłowych z lat 1573-1995.

Jest też i dokumentacja geodezyjna, a także akta wszystkich sądów funkcjonujących na terenie powiatu, gdyż Archiwum Państwowe jest nie tylko placówką naukową, ale i urzędem wiary publicznej wydającym uwierzytelnione kopie dokumentów i zaświadczenia w oparciu o przechowywane archiwalia. Jako instytucja strzegąca narodowego zasobu archiwalnego na podległym jej terenie kontroluje stan przechowywania materiałów archiwalnych w archiwach zakładowych oraz wydaje zgody na brakowanie dokumentacji nie archiwalnej, której termin przechowywania już upłynął, przeprowadza ekspertyzy dokumentacji , a także udziela instruktaży i wskazówek pracownikom wszystkich jednostek organizacyjnych.

Uczestniczy też w życiu kulturalnym regionu popularyzując historię Żywca i jego archiwalia poprzez: artykuły prasowe i publikacje poświęcone historii Żywca, lekcje archiwalne dla młodzieży szkolnej, wystawy materiałów archiwalnych.

Prawdą jest, że archiwum to na przestrzeni ostatnich 50 lat istnienia pięciokrotnie zmieniało swoją siedzibę: budynek obecnego Starostwa Powiatowego w Żywcu, Stary Zamek, ul. Marchlewskiego, ul. Witosa i ul. Świętokrzyska, ale obecnie w związku z wykwaterowaniem Zespołu Szkół Leśnych, w miejsce wyk i Drzewnych do Sporysza, powstała realna szansa ulokowania tej placówki w Pałacu Habsburgów, Centrum Promocji Kultury Żywieckiej.

 W Pałacu Habsburgów, również dlatego, że najciekawszym i największym zespołem archiwalnym, jest zespół akt pod nazwą "Dyrekcja Dóbr Żywieckich w Żywcu"(sygnatura DDŻ).

Zespół ten obrazuje wpływ władających Żywiecczyzną od 1838 r. przedstawicieli cesarskiej linii Habsburgów na życie gospodarcze, naukowe i kulturalne naszego regionu. Unikalnymi archiwaliami przechowywanymi w tymże zespole akt jest m.in. "Kopier-Buch - kopiał korespondencji arcyksięcia Karola Stefana Habsburga w sprawach prywatnych i gospodarczych" z lat 1905-1922. Znajdujemy tam istotną korespondencję związaną z remontem i utrzymaniem parku, starego i nowego zamku żywieckiego. Są tu listy kierowane do Wojciecha Kossaka, Teodora Axentowicza czy Juliana Fałata. Jest tam bogata korespondencja dotycząca wspierania przez Habsburgów różnych i licznych inicjatyw  gospodarczych, oświatowych i kulturalnych w obu powiatach.

Ulokowanie archiwum w Pałacu Habsburgów doskonale wpisuje się w plan zagospodarowania tego obiektu w ramach programu „Od Komorowskich do Habsburgów”. Bezpośrednie sąsiedztwo Muzeum Miejskiego, Archiwum, Centrum Informacji Turystycznej, siedziby Towarzystwa Miłośników Ziemi Żywieckiej i Żywieckiego Towarzystwa Naukowego uczynić może z tego miejsca wspaniałe żywieckie centrum badań nad historią naszego regionu.

Nie pozbywajmy się lekkomyślnie placówki dodającej naszemu miastu i powiatowi splendoru i odpowiedniej rangi na mapie kulturalnej.

W obu powiatach, żywieckim i suskim znajduje się około 20 szkół ponad gimnazjalnych, a także kilka szkół wyższych, których uczniowie, studenci, a także profesorowie korzystają z usług tych placówek. Przeniesienie archiwum do Bielska Białej zuboży bazę naukowo badawczą naszego miasta, a także utrudni lub uniemożliwi korzystanie z tych zasobów.

 Towarzystwo Miłośników Ziemi Zywieckiej