Przy Towarzystwie Miłośników Ziemi Żywieckiej bardzo prężnie działa Grupa Literacka „ Gronie ''im. Emila Zegadłowicza krótko i potocznie zwana „Groniarze". Jest to najdłużej działająca grupa literacka w naszym kraju, działa od ponad pół wieku i zrzesza oraz skupia ludzi parających się z pasji i przyjemności piórem, a takich wśród żywieckiego społeczeństwa jest bardzo wielu.  Jednym z realizacji zadań '' Groniarzy '' jest organizowanie spotkań autorskich i wycieczek do miejsc związanych z życiem i pracą znanych twórców.  Na jednym z ostatnich spotkań dr nauk medycznych Pani Krystyna Kalemba, która jest członkiem „Groniarzy'' i para się twórczością literacką, bardzo sympatycznie ale też filozoficznie omówiła i przedstawiła bardzo wrażliwy temat dobra i zła na tle twórczości Zofii Kossak – Szczuckiej secundo voto Szatkowskiej, co było również wprowadzeniem do zaprogramowanej wycieczki do Górek Wielkich gdzie znajduje się Biograficzne Muzeum Zofii Kossak Szatkowskiej.

Prezydium aktualnego Zarządu „ Groniarzy '' : Prezes Pani Wanda Miodońska, Zastępcaca Prezesa Pani Janina Szczelinowa i Sekretarz Pani Maria Sapeta, podjęło decyzję zorganizowania takiej wycieczki a jej realizację powierzono Pani Marii Sapetowej.

Zofia Kossak Szatkowska ( 1889 – 1968 ) to jedna z najwybitniejszych pisarek polskich XX wieku, była wnuczką Juliusza Kossaka a córką Tadeusza Kossaka, bliźniaczego brata Wojciecha Kossaka. Rodzina Kossaków znana jest przede wszystkim z twórczości malarskiej. Juliusz malował sceny batalistyczne a głównym tematem były konie. Wojciech, syn Juliusza malował sceny historyczne i batalistyczne, jego dzieła to „ Olszynka Grochowska '', „ Śmierć Sowińskiego '' a przede wszystkim jest współautorem „ Panoramy Racławickiej ''. Zofia Kossak urodzona w Kośminie nad Wieprzem, dzieciństwo i młodość spędziła na Lubelszczyźnie i na Wołyniu i tu przeżyła piekło rewolucji bolszewickiej, co opisała w „ Pożodze '' swoim debiucie twórczości literackiej. Po śmierci męża Stefana Szczuckiego, Zofia wraz z dwoma synami zadomowiła się w 1923 r. w Górkach Wielkich na Śląsku Cieszyńskim, gdzie od 1922 roku we dworze zamieszkiwali rodzice Zofii , Tadeusz i Anna z domu Kisielnicka. Dwór powstał w 1734 roku początkowo jako modrzewiowy a potem w jego miejsce Hieronim Marklewski, starosta ziemski, dziedzic górecki wystawił nowy murowany. Dwór ten został zakupiony przez Kossaków. W 1925 roku Zofia ponownie wychodzi za mąż za Zygmunta Szatkowskiego oficera Wojska Polskiego i historyka wojskowości. Ślub odbył się w XVII wiecznym góreckim kościele. Tutaj w Górkach Wielkich w okresie międzywojennym powstawały jej najwybitniejsze utwory, m.in. „ Nieznany kraj '', „ Wielcy i mali '' poświęcone Śląskowi, utwory dla dzieci i młodzieży „ Kłopoty Kacperka góreckiego skrzata '', „ Topsy i Lupus ''. Tutaj powstały wielkie powieści historyczne: trylogia „Krzyżowcy'', „Król trędowaty'', „ Bez oręża '', tłumaczona na 16 języków, która przyniosła Zofii rozgłos i znaczące nagrody. Dwór w Górkach Wielkich był magnesem przyciągającym niepospolitych ludzi.  Gościli tutaj: m.in. Jan Parandowski, Maria Dąbrowska, Jan Sztaudynger, Melchior Wańkowicz. Bywał tutaj sławny brat bliźniak Wojciech Kossak oraz jego dzieci a to: Jerzy Kossak, Maria Pawlikowska – Jasnorzewska, Magdalena Samozwaniec, oraz kuzynka Zofii, Jadwiga Unrug z mężem Stanisławem Witkiewiczem – Witkacym.   Zofia Kossak w 1939 roku zmuszona jest do opuszczenia Górek Wielkich i lata okupacji spędza w Warszawie angażując się w prace konspiracyjną, redaguje prasę podziemną i jest założycielką Rady Pomocy Żydom pod nazwą „ Żegota ''. Za tę działalność została odznaczona medalem „ Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata '', oraz tablicą pamiątkową w Jerozolimie. Przeżyła obóz Auschwitz,( co opisała w „ Z otchłani '') a następnie Pawiak, gdzie zostaje skazana na śmierć ale uwolniona przez podziemie by brać udział w Powstaniu Warszawskim. Po zakończeniu wojny pod nieobecność właścicieli , dwór został spalony w maju 1945 roku, zostaje też zmuszona do opuszczenia kraju, przebywa w Anglii, gdzie wraz z mężem pracują w bardzo ciężkich warunkach. Podczas tej przymusowej emigracji powstają bardzo wysoko cenione dzieła: „ Przymierze '', „ Rok polski '' i pierwsza część „ Dziedzictwa ''. W roku 1957 po wielu życiowych wędrówkach, pisarka powraca do Polski do ukochanych Górek Wielkich, pełnych tajemniczego tchnienia, ostoi ciszy i spokoju, otoczonych pięknym, pełnym słońca parkiem. Zamieszkuje w domku dawnego ogrodnika i tutaj spędza ostatni okres życia, pracując wraz z mężem nad dalszymi częściami „ Dziedzictwa '' i innymi utworami. Tutaj odwiedzają Zofię dzieci i wnuki przebywające w Szwajcarii i Anglii. Zofia Kossak umiera w 1968 roku i pochowana została na cmentarzu w Górkach Wielkich.

Odwiedzamy jej mogiłę, składając kwiaty i zapalając znicz, Pani Maria Sapeta cytuje znamienne myśli pisarki, zawarte w jej twórczości.

Biograficzne Muzeum Zofii Kossak Szatkowskiej powstało w roku 1973 a jego założycielem był mąż pisarki Zygmunt Szatkowski. Muzeum mieści się w domku ogrodnika a pomieszczenia zostały zachowane tak jakby jego mieszkańcy co dopiero je opuścili. W 2010 roku dzięki dofinansowaniu ze środków unijnych w ruinach dworu otwarto Centrum Kultury i Sztuki „ Dwór Kossaków ''. Wyposażone jest w urządzenia multimedialne, dzięki którym możemy zobaczyć archiwalne zdjęcia, wysłuchać wypowiedzi pisarki i jej córki.Została założona również Fundacja im. Zofii Kossak, która od 2011 roku posiada status organizacji pożytku publicznego. Fundacja podejmuje wiele inicjatyw kulturalnych, organizuje konferencje naukowe, międzynarodowe spotkania, wystawy, plenery malarskie i rzeźbiarskie, warsztaty dziennikarskie ikoncerty. Wszystko to przekazuje kolejnym pokoleniom wartości wynikające z twórczości i postawy Zofii Kossak. Kultywuje pamięć o zasłużonym rodzie Kossaków.

Liczna grupa GRONIARZY mogła zapoznać się z tym wszystkim, co zostało opisane powyżej. Dodatkową atrakcją tych odwiedzin było spotkanie z wnuczką Zofii Kossak Panią Anną Taylor, która pięknie snuła opowieści o swej babci i rodzinie Kossaków ale też chętnie rozdawała autografy. Następnie odbyło się spotkanie uczestników wycieczki w sali Centrum Kultury Sztuki „ Dwór Kossaków '' przy kawie i herbatce z poczęstunku Pani Anny Taylor. Atrakcją wokalną tego spotkania były występy artystyczne wnuczki Pani Marii Sapety, Julci, która pięknie grała na pianinie „ Dla Elizy '', oraz wiele utworów klasycznych na skrzypcach, zauroczyła nas również swoim sopranikiem wykonując prawdziwe arie. Swoje zdolności wokalne również prezentował Pan Jacenty na instrumentach regionalnych oraz na swoim listku. Dziękujemy im za umilenie pobytu u Kossaków.

Przede wszystkim należą się słowa uznania i podziękowania Grupie Literackiej „ Gronie ''za zorganizowanie tych odwiedzin u Kossaków, co niniejszym w imieniu całej grupy i własnym czynię! Uczestnicy wycieczki dziękują Firmie Żywiec Zdrój za ufundowanie wody mineralnej, która była bardzo przydatna i gasiła pragnienia przy panującym upale. O tej bardzo udanej, uroczej i pouczającej imprezie można by jeszcze wiele pisać, ale sądzę, że ta skromna informacja wielu Czytelnikom przybliży Kossaków i zachęci do odwiedzenia tego uroczego miejsca, a piszący te słowa życzy przeżycia tam wiele przyjemnych wrażeń.

                 Sierpień 2013 r.                  Tekst i foto: Edmund Zaiczek

 

 

 

 

« powrót do listy